DÁTAÍ A SCRÍOBH

LÁ AGUS MÍ
Ní miste, i dtéacsanna neamhfhoirmiúla, an dáta a scríobh ar do rogha bealach. Más téacs caighdeánach a theastaíonn, áfach, ba cheart a bheith comhleanúnach sa ghné seo den teanga scríofa. Moltar nósanna éagsúla sna treoirleabhair stíle agus sna graiméir.

Tá leaganacha mar '12ú Aibreán' coitianta go leor ach, mar atá ráite ag Séamas Daltún sa leabhar Maidir le do Litir, ní cuid riachtanach ar bith den dáta an 'ú' sin. Mhol seisean gan an 'ú' a scríobh: '12 Aibreán'.

Ceadaíonn an CO dhá fhoirm: 'an 12 Aibreán' agus 'an 12ú lá d’Aibreán'. Moltar an t-alt a chur le huimhir an lae.

Níl na foinsí go léir ag teacht leis an CO maidir le húsáid an ailt. Cibé treoir a nglactar léi, ba cheart don scríbhneoir cloí le nós amháin.

Sa Bhéarla, deirtear the 21st of June, the 6th of November agus mar sin de. Seans gurb é tionchar an of sin is cúis le scríbhneoirí Gaeilge ainm na míosa a chur sa tuiseal ginideach:

  • Beidh Féile Píobaireachta William Kennedy ar siúl in Ard Mhacha ón 17 –20 Samhna. (ón 17–20 Samhain)
  • Beidh na leabharlanna dúnta ó Dé Luain 24 Nollag go Dé Déardaoin 27 Nollag. (an 24/27 Nollaig)

Ní gá an focal 'mí' a chur le dáta, mar shampla 'an 12 de mhí Aibreáin'. Is leor 'an 12 Aibreán'. Eisceacht air sin is ea míonna atá ainmnithe as féilte: 'Samhain' agus 'Nollaig'. Dá scríobhfaí 'Samhain 2020' nó 'Nollaig 2020', ní bheadh a fhios ag an léitheoir, cheal comhthéacs, cé acu an fhéile nó an mhí atá faoi thrácht. Níl aon débhríocht i leaganacha mar 'Mí na Nollag 2020' nó 'Mí na Samhna 2020'. 

AN BHLIAIN
Tá roinnt gnás in úsáid chun macasamhail the 1950s, the 2010s a scríobh i nGaeilge:

  • Bhí cónaí ar an bhfile Éireannach, Louis de Paor, san Astráil sna1980aidí.
  • Físeán iontach faoi Ghaeil Bhéal Feirste sna 1980í.
  • Chaith sé seal mar Chigire Cánach Ceantair i nDún na nGall i lár na1980óidí.

'1980idí', '1820idí', 2020idí' etc. is coitianta ar www.focloir.ie, leagan a chlúdaíonn na deirí éagsúla atá i bhfocail mar 'ochtóidí', 'nóchaidí'.

I + BLIAIN
Níl aon treoir sa CO faoi cén fhoirm den réamhfhocal 'i' is cirte roimh bhliain a scríobhtar ina figiúirí.

  • Thosaigh an cogadh i 1939.
  • Thosaigh an cogadh in 1939.                      

Tá an chuma air gur coitianta 'i 1939' i dtéacsanna oifigiúla, de réir na samplaí ar www.achtanna.ie:

  • Ag socrú an lae vótaíochta ag na toghcháin áitiúla a dhéanfar i 1985.
  • Coinbhinsiún Vársá arna leasú sa Háig i 1955, agus i gCathair Ghuatamala i 1971.

Tá castacht bheag sa scéal i dtaca le blianta ó 2000 ar aghaidh. 'In dhá theach', 'in dhá bhád' etc. a deirtear sa Ghaeilge. Bheifeá ag súil, mar sin, le 'in dhá mhíle is a trí' agus 'in 2003'. Tá ciall, mar sin, le moladh atá déanta in Stíl Tí an Ghúim, is é sin 'in' a úsáid i ngach uile chás.

Ar ndóigh, d’fhéadfá teacht timpeall ar an fhadhb agus 'Thosaigh an cogadh sa bhliain 1939' a scríobh.